Manda yavruları yetişkinlerden farklı bir yerde tutuluyor. Endüstriyel ortamda yetiştirilen ve sayıları günden güne artan hayvanların saldıkları metan gazı da aynı oranda artmaktadır.
Vegan, Filiz Boğa
Endüstriyel hayvancılığı şöyle tanımlayabiliriz:
En hızlı ve en ucuz şekilde et, yumurta ve süt üretmek için küçük alanlara sıkıştırılmış hayvanları kar amacı öncelikli olmak üzere besleme ve üretme operasyonlarıdır.
Endüstriyel çiftlik hayvanları sığır, manda, keçi, koyun, domuz, balık, tavşan ve tavuklardır.
Dar alanlarda hareketsiz bir şeklide tutulan bu hayvanlar yüksek enerjili besinlerle yemlenmekte, hızlandırılmış üretim süreciyle kısa sürede gelişmeleri sağlanmakta ve piyasaya ürün olarak sunulmaktadır.
Dünyada büyükbaş hayvan varlığı 2016 yılı FAO (Gıda ve Tarım Örgütü) verilerine göre 1.674.168.000 baştır. Ülkemizde 2017 verilerine göre 16.105.025 baştır. (1)
Hayvancılık sektörü büyüdükçe yem ve su ihtiyacı da büyümektedir. Bir sığırın günlük yem ihtiyacı yaklaşık on kilo, günlük su ihtiyacı yaklaşık elli litredir. (2)
Kısa sürede hayvanları besleyecek daha fazla tahıl almak için GDO’suyla oynanmış (Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar) buğday, mısır ve soya ekilmektedir. Dünyadaki tahıl ekili alanların %33’ü hayvanlara yem üretmek için kullanılmaktadır ve üretilen tahılın %60’ı hayvanları beslemeye ayrılmaktadır. (3)
Türkiye’de üretilen 35 milyon tahılın yarısı hayvancılıkta kullanılmaktadır. Bu miktar yetersiz kaldığı için on üç milyon ton yem ithal edilmektedir. Ayrıca verimli topraklarda yonca, mısır sılajı gibi kaba yem yetiştirirken ek olarak 130 milyon dönüm alanını mera hayvancılığı için kullanılmaktadır. (4)
GDO’lu yemlerin içerisinde bulunan hem de hayvanlara enjekte edilen hormonlar et, süt ve yumurta tüketenlerde hormonal bozukluklara, alerjik yapıya, kansere, kronik rahatsızlıklara, erken doğumlara neden olmaktadır. (5)
Dünyada tatlı su miktarı 42 810 km3’tür, bunun % 75’i tarımda kullanılmaktadır. Ülkemiz ise mevcut tatlı suyun % 70’ini tarımda kullanmaktadır. (6)
Genel planda bakacak olursak dünya üzerindeki tarım alanlarının yüzde sekseni besicilik endüstrisi tarafından kullanılmaktadır. Amazon ormanlarının yok edilmesinde hayvancılığın yüzde doksan etkisi var. Hayvancılık dünyadaki bu varlığın üçte birinin tahrip olmasına neden olmuştur. (7)
Et üretimine dayalı endüstrinin neden olduğu yıkıcı çevresel etkilerden biri de sera gazlarıdır. Metan, en tehlikeli sera gazlarından biridir ve ısıyı yakalamada karbondioksitten yaklaşık yirmi, yirmi beş kat daha güçlüdür. Metan, küresel ısınmanın artmasına karbondioksitten seksen altı kat daha fazla etki etmektedir.
İnekler günde 200-500 litre metan üretir. Bu miktar bir arabanın bir günde yaydığı metana eşittir. (8)
İnsanların sadece karınlarını doyurmak için et yemesi çevresel bir katliamın devamlılığına neden olmaktadır. Satın alınan etlerin üretim aşaması, ormanların yok olmasına, su, toprak ve enerji israfına, havanın ve suyun kirlenmesine, iklim değişikliğinin tetiklenmesine, hayvan ve bitki türlerinin tükenmesine ve sera etkisinin güçlenmesine sebep olmaktadır.
Veganlar yiyecek seçimlerimizin aynı zamanda çevresel bir mesele olduğuna işaret ederken her gün beş litre suyun, yirmi bir kilo tahılın, 2,8 metre kare yerleşik alanın israfını önlemekte ve bir hayvanın hayatını kurtarmaktadır. (9)
Hayvanlar yemlendikten sonra süt sağım alanına götürülüyor. Sağıma gidene kadar çok dar bir alanda oldukları için bazen birbirlerinin üzerine çıkarak ilerlemektedirler.
Samanlıklara iş makinesiyle yem dökülüyor. Rasyon denilen bu yemler bir büyükbaş hayvanın yirmi dört saatlik besin ihtiyacını karşılarken dışkılarında metan, amonyak, nitroz oksit vs. gazların oluşmasına neden olmaktadır. Endüstriyel çiftlik hayvanlarını beslemek kolay değildir. Binlerce dönüm otlaklar olamayacağına göre hayvanları yemle beslemek gerekir. Bunun için ormanlar ve verimli tarım alanları feda edilmektedi
Çiftlikteki angus türü ineklerden biri geviş getirerek yatıyor. Anguslar günde on iki saati yatarak geçirirler. Her gün on, on beş kez yatıp kalkarken zemin sertse ayakları ya da dizleri yaralanır zemin ıslaksa eklem sorunları yaşarlar. Kirli ve ıslak zeminler ayrıca sindirim ve solunum sistemi hastalıklarına neden olmaktadır.
Tırnakları kesilmeden önce inekler bayıltılıyor. Bu işlem diğer hayvanların göz önünde yapıldığı için, büyük korku ve panik yaşamalarına neden olmaktadır. Büyük cüsselerine rağmen ürkek ve hassa olan bu canlılar için rutinlerini bozan her şey stres nedenidir. Hayvanların sağlığı sadece bedensel değil aynı zamanda duygu alemleriyle de ilgili bir konudur.
Kapı girişindeki demir direğe burnunu çarpan dana tedavi için yere yatırılıyor.
Bir süre yattıktan sonra ayağa kalkan ineklerin dışkıları hayvanların derileri üzerinde kuruyor. Endüstriyel hayvan dışkıları küresel ısınmaya etki eden önemli bir gaz üretim potansiyeline sahiptir. Günde yirmi, yirmi beş kilo katı ve on, on iki litre sıvı gübre üretirler. (10)
Ahırlardan alınan dışkı iş makineleriyle beton zemine serilerek gübre oluşumu için hazırlanıyor. Serim sırasında yanmaya başlayan gübreden karbondioksit ve küresel ısınmaya karbondioksitten seksen altı kat daha fazla etki eden metan gazı çıkmaktadır. (11)
İskenderun –Adana otoyolunda hayvan nakleden kamyondaki ineklerden biri nefes almak için kafasını dışarıya çıkarıyor.
Kesime giden bir inek dar yoldan geçtikten sonra, kendini bu küçük konteynerda yatar vaziyette buluyor. Ayaklarına zincir takılarak yukarı kaldırılarak birazdan kesilecek.
Bir ayağından zincirle asılan ve kıpırdamasına imkan olmayan hayvan kasap bıçağına teslim oluyor.
Hayvanların kafa derileri yüzüldükten sonra kemikler parçalanıyor.
Orta büyüklükteki bir kesimhanede günde yaklaşık elli kadar, hafta sonları ise yetmişe yakın hayvan kesiliyor.
Kaburgacı Yaşar’ın oldukça büyük mangalında müşterilere şiş kebap yetiştiriliyor.
Uzun zamandır vegan olan Halil, salatasını yerken arkadaşının masaya pişmiş kelle getirmesi üzerine yemeğine devam edemiyor.
(1) https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/606236
Türkiye’de Büyükbaş Hayvancılığın Durumu ve Yıllara Göre Değişimi (sayfa327); Nuran TAPKI, Aybüke KAYA, İbrahim TAPKI, Erdal DAĞISTAN, Tülay ÇİMRİN, Muhammet Hanifi SELVİ
Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Besi Sığırlarının Beslenmesi
(3) https://tr.boell.org/tr/2015/06/24/yem-bitkileri-endustriyel-hayvanlari-beslemek
(4) https://www.tohumtoprak.com/yazarlar/mehmet-tuluce/yapay-et-budur/131/
Mehmet Tülüce,Toprağın Sesi
(4) https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/946556
Ülkemizde Hayvancılığa ve Kaba Yem Sorununa Genel Bir Bakış; Mehmet ARSLAN, Cengiz ERDURMUŞ; Akdeniz Üniversitesi Gazipaşa M.R.B. Meslek Yüksekokulu, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Antalya
BÜYÜME VE GELİŞMEYİ HIZLANDIRICILAR, Prof.Dr. Emine BAYDAN, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı
(6) https://www.neeksemnediksem.com.tr/dunya-arazi-varligi-ve-ekilis-dengesi/
Dr.Nevzat Birişik, Küresel ve Ulusal Ölçekte Tarım ve Gıda Politikaları , “Gerçekler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri”
Ülkemizde Hayvancılığa ve Kaba Yem Sorununa Genel Bir Bakış; Mehmet ARSLAN, Cengiz ERDURMUŞ; Akdeniz Üniversitesi Gazipaşa M.R.B. Meslek Yüksekokulu, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Antalya
(7) https://gaiadergi.com/et-yemeyi-birakarak-doganin-zarar-gormesini-onlenebilir/
The Plaid Zebra, Vegebg Singer, P. (2005). Hayvan Özgürleşmesi, Ayrıntı Yayınları Kolektif (2013). Hayvan Hakları ve Veganizm, Kült Neşriyat
(8) https://teyit.org/analiz/ineklerden-cikan-gazin-iklim-degisikliginin-en-onemli-sebebi-oldugu-iddiasi
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-47280483
(8) https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/202723
Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, 2009 151
HAYVAN BARINAKLARINDAN KAYNAKLANAN GAZ EMİSYONLARI VE ÇEVRESEL ETKİLERİ; İlker KILIÇ, Ercan ŞİMŞEK
(9) https://gaiadergi.com/et-yemeyi-birakarak-doganin-zarar-gormesini-onlenebilir/
The Plaid Zebra, Vegebg Singer, P. (2005). Hayvan Özgürleşmesi, Ayrıntı Yayınları
Kolektif (2013). Hayvan Hakları ve Veganizm, Kült Neşriyat
(10) https://www.tarimorman.gov.tr/HAYGEM/Belgeler/Hayvancılık
(11) https://teyit.org/analiz/ineklerden-cikan-gazin-iklim-degisikliginin-en-onemli-sebebi-oldugu-iddiasi